لینک اینستاگرام:https://www.instagram.com/mahsa_jasur?utm_sourc

رابطه بین ویژگی های شخصیتی و هوش هیجانی با رفتار رانندگی رانندگان اتوبوس های بین شهری

فهرست مطالب

عنوان صفحه

فصل نخست: کلیات پژوهش

مقدمه.. 2

بيان مسئله . 3

اهميت پژوهش.... 8

اهداف تحقیق.. 9

اهداف کاربردی .. 9

فصل دوم: گستره نظری و پیشینه تحقیقاتی

مقدمه......................................... 11

مبانی نظری رفتار رانندگی...................... 11

شخصیت فردی و رفتار رانندگی.................... 17

مبانی نظری ویژگی های شخصیت.................... 19

نظریه های شخصیت............................... 25

مبانی نظری هوش هیجانی......................... 37

تعريفهوشهيجاني............................... 37

تاریخچه هوش هیجانی............................ 40

نظریه های هوش هیجانی ......................... 42

مؤلفه های هوش هیجانی ......................... 44

پیشینه تحقیقاتی............................... 52

فرضیه ها ..................................... 58

تعاریف نظری و عملیاتی متغیرها ................ 58

فصلسوم:روشتحقیق

طرح کلی تحقیق...................................................................................................................62

جامعه آماری.........................................................................................................................62

نمونه و روش نمونه گیری....................................................................................................62

یافته های جمعیت شناختی....................................................................................................63

ابزارهای پژوهش...................................................................................................................66

پرسشنامه شخصیت.......................... ...66

پرسشنامههوش هیجانی....................... .68

پرسشنامهرفتار رانندگی................... .70

روش کار................................... 73

روش تجزیه و تحلیل اطلاعات.................. 73

ملاحظات اخلاقی پژوهش............................ 73

فصل چهارم: تجزیه و تحلیل یافته ها

یافته های توصیفی.............................. 75

یافته های مربوط به فرضیه های تحقیق............ 78

فصل پنجم: بحث و نتیجه گیری

مقدمه......................................... 86

بحث و نتیجه گیری.............................. 87

محدودیتها..................................... 92

پیشنهادها..................................... 93

منابع......................................... 95

پیوست......................................... 104

پرسشنامه ویژگی های شخصیت نئو.................. 105

پرسشنامه هوش هیجانی........................... 109

پرسشنامه رفتار رانندگی........................ 111

فهرست جداول

جدول 3-1تركيب گروه شركت كنندگان در پژوهش برحسب متغیر سن 63

جدول 3-2تركيب گروه شركت كنندگان در پژوهش بر حسب نوع استخدام 64

جدول 3-3تركيب گروه شركت كنندگان در پژوهش بر حسب سابقه خدمت 64

جدول 3-4تركيب گروه شركت كنندگان در پژوهش برحسب میزان تحصیلات 65

جدول 3-5 تركيب گروه شركت كنندگان در پژوهش بر حسب نوع مالکیت ..........................65

جدول4-1: اطلاعات مربوط به ابعاد ویژگی های شخصیت75

جدول4-2ميانگين كل، انحراف استاندارد و دامنه تغييرات متغیر هوش هیجانی........................................ 76

جدول4-3ميانگين كل، انحراف استاندارد و دامنه تغييرات متغیر رفتار رانندگی....................................... 77

جدول4-4 ماتريس همبستگي بين متغيرهاي پژوهش 78

جدول4-5 : تحلیل رگرسیون چند متغيره ابعاد شخصیتدر تبیین رفتار رانندگی....................................... 79

جدول4-6: تحلیل رگرسیون چند متغيره مولفه های هوش هیجانی در تبیین رفتار رانندگی.....80

جدول4-7 : مقایسه رفتار رانندگی گروههای سنی مختلف رانندگان 81

جدول شماره4-8 آزمون تعقیبی توکی............... 82

جدول4-9 : مقایسه رفتار رانندگی رانندگان با سوابق کاری مختلف 82

جدول4-10 : مقایسه رفتار رانندگی رانندگان خویش فرما و سایر رانندگان...................................... 83

جدول4-11 : مقایسه رفتار رانندگی گروههای تحصیلی مختلف رانندگان84

رابطه بین ویژگی های شخصیتیو هوش هیجانی با رفتار رانندگی رانندگان اتوبوس های بین شهری

چکیده:

تحقیق حاضر از نوع توصیفی – همبستگی می باشد که با هدف کلی بررسی و تبیین نقش پیش بینی کنندگی ویژگی های شخصیتی و هوش هیجانی در رفتار رانندگیرانندگاناتوبوس هایبین شهری شیراز انجام شد. جامعه آماری پژوهش حاضر شامل کلیه رانندگان اتوبوس های برون شهری شرکت های مسافربری شیراز به تعداد تقریبی 1200 نفر بود که تعداد 202 نفر از رانندگان به روش نمونه گیری در دسترس به عنوان نمونه پژوهش انتخاب شدند و با استفاده از پرسشنامه های شخصیت، هوش هیجانی و رفتار رانندگیمورد سنجش قرار گرفتند و یافته های آماری در قالب آمار توصیفی(همبستگی پیرسون) و استنباطی(رگرسیون چندگانه و تحلیل واریانس یکراهه) مورد بررسی قرار گرفت و نتایج زیر بدست آمد:1-از بین ابعاد ویژگی های شخصیتی، تنها بعد وظیفه شناسی پیش بینی کننده منفی رفتار رانندگی است و متغیرهای پنجگانه شخصیت مجموعا 9 درصد از واریانس کل متغیر رفتار رانندگی را پیش بینی می کنند. 2- از بین مولفه های هوش هیجانی، بعد خودآگاهی به طور منفی و معنادار پیش بینی کننده رفتار رانندگی می باشد و مولفه های هوش هیجانی در مجموع قادرند 21 درصد از واريانس كل متغير رفتار رانندگی را تبيين كنند. 3-بین رفتار رانندگی رانندگان اتوبوس با توجه به سن تفاوت معنی داری وجود دارد و رانندگان رده سنی 20 تا 30 رفتار رانندگی بالاتری را نسبت به رانندگان رده سنی 50 سال به بالا گزارش کرده اند. 4- بین رفتار رانندگی رانندگان اتوبوس با توجه به سابقه کار تفاوتیمشاهده نشد. 5- بینرفتار رانندگی رانندگان خویش فرما و سایر رانندگان،تفاوت به نفع گروه رانندگان خویش فرما معنی دار بوده است. 6- بین رفتار رانندگی رانندگان اتوبوس با توجه به تحصیلات، تفاوتیمشاهده نشد.

**نکته: رفتار رانندگی یک نمره کلی از پرسشنامه منچستر می باشد که معرفی کننده خطاها، اشتباهات و تخلفات می باشد.

کلمات کلیدی: ویژگی های شخصیتی، هوش هیجانی،رفتار رانندگی، رانندگان.

فصل نخست:

کلیات پژوهش

1-1- مقدمه:

امروزه يكى از مولفه هاى اساسى در تقويت توسعه پايدار مساله ى ارتقاء سلامت جامعه مى باشد. چرا كه محور توسعه پايدار انسان سالم است. از طرفى رانندگى انسانها در جهان امروز با خطرات زيادى روبه رو می باشد. از جمله مهم ترين و قابل توجه ترين خطراتى كه امروز زندگى افراد را در كشورهاى مختلف جهان تهديد مى كند، افزايش حوادث و آسيب هاى عمدى و غير عمدى است كه سالانه باعث مرگ بيش از 6 ميليون نفر در جهان مى شود(شاکری نیا، 1388).

حوادث رانندگي و پيامدهاي آن، به ويژه در كشورهاي در حال توسعه، به عنوان يكي از مهم ترين علل مرگ و مير و جراحات محسوب مي شوند. در كشور ما نيز حوادث رانندگي علاوه بر وارد كردن صدمات اقتصادي، باعث تلفات شديد انساني مي شود(فام ایرج، 1385).

برآورد شده است كه سالانه دو ميليون نفر در سراسر جهان بر اثر تصادفات جاده اي، جان خود را از دست مي دهند و تعداد مجروحان رانندگي در سال، بيش از ١٥ ميليون نفر تخمين زده مي شود. كشور ما نيز از اين قاعده مستثني نيست؛ اما آنچه كشور ما را در اين زمينه متمايز مي كند، روند رو به رشد حوادث رانندگي در كشور و مقايسه آن با ساير كشورهاي جهان است. که در این راستا پژوهش های متعددی نیز به بررسی علل تصادفات و سوانح پرداخته و اکثرا تخلفات رانندگی رانندگان را یکی از علل عمده و اصلی ذکر می کنند(عریضی و حقایق، 1388).

این تحقیقات همچنین نشان داده اند که گروه خاصی از افراد دارای آمار تصادفات رانندگی بیشتری هستند و این گروه با دیگران در برخی از ویژگی های شخصیتی متفاوت می باشند. در یک بررسی که به رابطه ی بین شخصیت و تفاوت های فردی پرداخته است، نشان داده شده که نمره ی صفت شخصیتی هیجان طلبی1 از همه بیشتر احتمال انجام خشونت در رانندگی را نشان می دهد (برگس2، 2002).

بنابراین علاوه بر ويژگي هاي شخصيتي، مسایل هیجانی چالش برانگیز نیز می تواند رفتار رانندگی رانندگان را تحت تاثیر قرار دهد. به عبارتی امور مربوط به رانندگی از آن جهت که اموری غیر قابل پیش بینی بوده دائماً اتفاق می افتند و رانندگان در برخورد با این مسئله با توجه به ویژگی های شخصیتی مجزا، هر یک بسیار متفاوتند. بسیاری از رانندگان این شرایط را تنشی هیجانی تلقی کرده و در نتیجه مقابله و برخورد با آن را دشوار می دانند. از سوی دیگر رانندگان اغلب دارای انگیزه رقابت جویی بوده و از آزردگی هیجانی خود، آگاه نیستند. این امر انگیزه ها و اهداف آنان را متأثر ساخته و موجب تحریف تفکر راننده و افزا یش هیجانات خارج از کنترل فرد می شود. رانندگانی که درگیر این گونه هیجانات می شوند دست به رفتارهای تکانشگرانه و پرخطر می زنند که این هیجانات رانندگان را ترغیب به تکروی و خودپسندی می کند(ابراهیمی قوام، 1388).

در مجموع با توجه به آنچه بیان شد، نمره کلی رانندگی باهوش هیجانی بالا به معنای داشتن نیمرخ مثبت در مؤلفه های شخصیتی می باشد. بنابراین می توان رانندگی افراد را با توجه به نیمرخ روانی شان در این مؤلفهها مورد ارزیابی قرار داد. که پژوهش حاضر نیز در صدد بررسی رابطه بین ویژگی های شخصیتی(نئو) و هوش هیجانی با رفتار رانندگی رانندگان می باشد.

1-2- بیان مساله:

تخلفات رانندگی همواره یکی از علل بروز مشکلات، معضلات و حوادث ترافیکی در همه جوامع می باشد که بسته به بافت فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی و جغرافیایی جوامع میزان و نوع آن متفاوت خواهد بود.گرچه در بروز تخلفات رانندگی، عوامل محیطی- کنترلی، اجرایی و عدم تناسب ساختارهای مواصلاتی با تعداد خودروها و واحدهای عبور و مرور و غیره نیز دخیل می باشد، اما علل انسانی به عنوان اصلی ترین عامل، بالاترین درصد علت تخلفات است(حق شناس و همکاران، 1387).

شرايط رانندگي بسيار متعدد است به خصوص شرايط رواني، اخلاقي و اجتماعي. بنابراين داشتن گواهي نامه رانندگي دليل بر صلاحيت كامل افراد براي رانندگي نيست؛ چه بسا افرادي كه از دقت ديد مناسب برخوردارند؛ اما از مشكلات و عقده هاي رواني، اجتماعي و فرهنگي رنج مي برند. تنها داشتن ديد خوب نمي تواند ملاك صلاحيت رانندگي باشد؛ بلكه تجربه، استعدادهاي طبيعي، دقت و تعادل رواني است كه به انسان براي رانندگي صلاحيت مي دهد. اولين تحقيق پيرامون احراز شايستگي براي رانندگي و اثرات حالت رواني راننده در سال 1929 در آمريكا انجام شد؛ محور اين تحقيقات "رفتار انسان" بود. در اين پژوهش محققان دريافتند كه تقريباً 96 درصد حوادث از طرف رانندگان با تجربه اي رخ می دهد كه دچار مشكلات شخصيتي بوده اند(نوابي و همكاران، 1385).

به طور کلی هر فردی دارای یک سری ویژگی هایی می باشد که باعث می شوند به صورت منظم و دایم یک شیوه ی رفتاری خاصی را از خود نشان دهد. این ویژگی ها در مجموع، شخصیت هر فرد را تشکیل می دهد. رابطه ی بین ویژگی های شخصیتی1 و رفتار رانندگی مورد بررسی های متعددی در سطح جهان قرار گرفته است. به نظر می رسد، عناصر خاصی از شخصیت باعث رفتارهای قانون شکنی می شوند، از آن رو که این رفتارها منجر به برآورده شدن برخی از نیازهای شخصی فرد می شوند با این که مغایرت با سیستم قانونمند محیط اطراف دارد. در تحقیقات گذشته حدود 90 % تصادفات را به خصوصیات رفتاری ربط داده اند و نشان داده اند که در 95-90 % تصادفات، رفتار انسان، عامل تعیین کننده اصلی است. به عبارتی ويژگي هاي شخصيتي مي تواند با رفتارهاي ترافيكي و نحوه رانندگي فرد ارتباط داشته باشد. شواهد زيادي حاكي از وجود رابطه ميان صفات شخصيتي و رفتار رانندگان پرخطر است(مهماندار، 1388). رفتار رانندگي پرخطر يعني ارتكاب دو يا چند عمل خلاف كه موجب به خطرانداختن افراد يا وسايل ديگر شود به عبارت ديگر هرگونه عمل خلاف تعمدي كه نيازمند واكنش تدافعي از سوي راننده ديگر باشد(باتيست1، 2005).

این تحقیقات همچنین نشان داده اند که گروه خاصی از افراد دارای آمار تصادفات رانندگی بیشتری هستند و این گروه با دیگران در برخی از ویژگی های شخصیتی متفاوت می باشند. در یک بررسی که به رابطه ی بین شخصیت و تفاوت های فردی پرداخته است، نشان داده شده که نمره ی صفت شخصیتی هیجان طلبی2 از همه بیشتر احتمال انجام خشونت در رانندگی را نشان می دهد (برگس3، 2002).

رانندگي عادي يا ايمن فعاليتي است همراه با حركات كنترل شده كه در آن راننده بايد اطلاعات و داده هاي مربوط به رانندگي را از طرق مختلف به خصوص از راه ديدن اخذ كرده براساس آنها در ذهن تصميم گيري كرده و تصميمات خود را به بهترين وجه عملي كند تا بتواند حركتي همواره با ايمني داشته باشد(سانتوز4، 2005؛ به نقل از موسوی، 1388).

در مطالعه انجام شده در ایران که به بررسی رابطه بین تحریک جویی و رفتار رانندگی پرخطر پرداخته است نیز نشان داده شده است که نمره کلی تحریک جویی و سه خرده مقیاس های آن شامل تجربه جویی، هیجان طلبی و تنوع طلبی با رفتارهای رانندگی پرخطر همبستگی مثبت و معناداری دارد(گودرزی و شیرازی، 1386). عناصر شخصیتی می توانند باعث شوند که افراد رفتار خاصی را انجام دهند که این رفتارهای خاص باعث ارضائ نیازهای شخصی فرد مرتبط با ویژگی های روان شناختی، زیستی و اجتماعی او می شود.

در اين پژوهش ويژگي هاي شخصيتي رانندگان براساس مدل پنج عامل اصلي شخصيت نئو مورد بررسی قرار خواهند گرفت كه شامل:1-عصبیت(داراي احساس نگراني و ناايمني، مضطرب و عصبي)؛2-برون گرايي(اهل هيجان و خطر پذيري بالا، معاشرتي و لذت جو)؛ 3- بازبودن به تجربه(افرادي مبتكر، مستقل، خلاق و شجاع)؛ 4-توافق(افرادي خوش قلب، داراي حس همدردي، دلسوز و مودب)؛ و 5-وجداني بودن(توانا در كنترل تكانه ها، بادقت، قابل اعتماد، منظم و سخت كوش) می باشد(حق شناس، 1385).

همچنین امور مربوط به رانندگی از آن جهت که اموری غیر قابل پیش بینی بوده که دائماً اتفاق می افتد و امور خطرناکی را شامل می شوند، مسایل هیجانی چالش برانگیزی هستند. رانندگان در این امر بسیار متفاوتند. بسیاری از رانندگان این شرایط را تنشی هیجانی تلقی کرده و در نتیجه مقابله و برخورد با آن را دشوار می دانند. از سوی دیگر رانندگان اغلب دارای انگیزه رقابت جویی بوده و از آزردگی هیجانی خود، آگاه نیستند. این امر انگیزه ها و اهداف آنان را متأثر ساخته و موجب تحریف تفکر راننده و افزا یش هیجانات خارج از کنترل فرد می شود. رانندگانی که درگیر این گونه هیجانات می شوند دست به رفتارهای تکانشگرانه و پرخطر می زنند که این هیجانات رانندگان را ترغیب به تکروی و خودپسندی می کند(ابراهیمی قوام، 1388).

توجه به مفهوم هوش هیجانی به عنوان سازه روانشناختی که با داشتن مولفه های درون فردی و بین فردی تمامی مناسبات فرد را با خود و دنیای پیرامونش دستخوش تغییر می سازد از اهمیت ویژه ای در رانندگی برخوردار است. هوش هیجانی، چارچوبی است که در آن مجموعه ای از مهارت ها فرض می شود که در ارزیابی و ابراز واقعی هیجانات خود و دیگران دخیل بوده و می تواند تنظیم اثربخش هیجانات خود و دیگران و کاربرد احساسات جهت با انگیزه ساختن، برنامه ریزی و تداوم پیشرفت خود را به دنبال داشته باشد.

هوش هيجاني1شامل توانايي كنترل احساسها و هيجانهاي خود و ديگران، پذيرشديدگاههاي ساير افراد و كنترل روابط و توانشهاي اجتماعي است. به عبارت ديگر‌، شخصي كه هوش هيجاني بالايي دارد، عواطف خود را بهتر شناسایی کرده ودرک بهتری از عواطف دیگران پیدا می کند. هوش هیجانی د‌ر برد‌ارند‌ه‌ی آگاهی، تنظیم و بیان د‌رست د‌امنه‎ای از هیجانات است. لذا توانایی شناخت، ابراز و کنترل این هیجانات یکی از ابعاد‌ مهم هوش هیجانی است و ناتوانی فرد‌ د‌ر هر کد‌ام از این توانایی‎ها منجر به نارضایتی در زندگی و محیط کار خواهد‌ شد‌ که حاکی از نقص خود‌گرد‌انی هیجانی است که ویژگی کلید‌ی هوش هیجانی می باشد(هاشمی،1391).

به عبارتی هوش هيجاني نوعي پردازش اطلاعات عاطفي است كه شامل ارزيابي صحيح عواطف خود و ديگران و بيان مناسب عواطف و تنظيم سازگارانه است که به بهبود جريان زندگي منجر مي شود، و در رابطه با رفتار رانندگی موجب می شود تا فرد: به جای سرزنش دیگران یا موقعیت، تمرکز بر خود داشته باشد. -نحوه رابطه بین عمل، احساسات و افکار را با همدیگر درک کند. – به جای واکنش هیجانی خشمگین شدن ابتدا به ماهیت آنچه باعث ناراحتی شده، بپردازد. -بیشتر به کسب نتایج پیامدها علاقه مند باشد تا اینکه بخواهد تکانشی عمل کند. – به جای تنها به فکر خود بودن به دیگران و حقوق شان احترام گذاشته شود. -ترافیک را به عنوان کار دسته جمعی و نه رقابتی بپذیرد. -تنوع بین نیازها و سبک های رانندگان را بپذیرد و از سرزنش کردن آنها به خاطر اقدامات و نحوه رانندگیشان دور ی کند. –نقش های مثبت را به جای اعمال منفی تمرین کند. -درصدد یادگیری مهار و کنترل تکانه های مربوط به انتقاد کردن از دیگران با گسترش حس مزاح در حین رانندگی باشد. -رانندگی را جدی بگیرد و با آگاهی از اشتباهات خود در حین رانندگی درصدد اصلاح آنها برآید(جیمز و ناهل1، 2007).

با توجه به آنچه که در مورد ویژگی های شخصیت، هوش هیجانی و رفتار رانندگی بیان شد، در این پژوهش محقق به دنبال دریافت این نکته است که آیا رابطه ای بین متغیرهای پیش بین یعنی ویژگی های شخصیتی و هوش هیجانی با متغیر ملاک یعنی رفتار رانندگی وجود دارد؟ و متغیرهای پیش بین می توانند نقشی در پیش بینی متغیر ملاک یعنی رفتار رانندگی رانندگان اتوبوس های بین شهری داشته باشند؟ علاوه بر این، محقق به دنبال دریافت این نکته است که آیا بین رفتار رانندگی رانندگان اتوبوس های بین شهری با توجه به سن و سابقه کار و نیز خود مالک بودن یا در استخدام دیگران بودن تفاوت وجود دارد؟

1-3- ضرورت انجام پژوهش:

بررسی رفتار رانندگی پرخطر و درگیری با تصادف می تواند نشان دهنده ی عواملی باشد که مستقیماً به ویژگی های شخصیتی افراد و حالات هیجانی آنها مربوط می شود. بنابراین با توجه به نقش عامل شخصیت و هوش هیجانی نیاز به بررسی های هدفمند وجود دارد تا راه حل هایی برای کاهش درصد تصادف و مرگ و میر پیدا شود(موسوی، 1388).

لذا با توجه به اهمیت و ضرورت رانندگی در جامعه ی امروزی و آمار بالای تصادفات در ایران و نقش مهم عامل انسانی در به وجود آمدن حوادث، تخلفات و تصادفات، در این تحقیق ضرورت بررسی رابطه ی بین رفتار رانندگی با ویژگی های شخصیتی و هوش هیجانی از اهمیت بالایی برخوردار می باشد.

بنابراین با توجه به اهمیت نقش عامل انسانی در حوادث رانندگی لازم است تا رفتار رانندگی رانندگان مورد بررسی قرار گیرد. در این راستا توجه به خصوصیات روانشناختی رانندگان و نقش احتمالی آنها در رفتار رانندگی ضرورتی آشکار دارد، بر همین اساس در این پژوهش به چگونگی رابطه ویژگیهای شخصیتی و هوش هیجانی با رفتار رانندگی پرداخته می شود. بی تردید شناسایی چگونگی این رابطه می تواند به مسوولان مربوطه در امر برنامه ریزی برای رانندگی کم خطر کمک نماید، اهمیت این تحقیق ازاین نظر بیشتر می شود که جامعه آماری تحقیق رانندگان حرفه ای اتوبوس های بین شهری است، بی تردید نقش این گروه از شاغلان حرفه رانندگی در حفاظت از جان مردم آشکار است و نتیجه این تحقیق می تواند در آموزش این گروه از رانندگان و نیز گزینش آنها در پایانه های مسافربری متصدیان ذیربط را یاری دهد.

1-4- اهداف تحقیق:

هدف کلی: بررسی و تبیین نقش پیش بینی کنندگی ویژگی های شخصیتی و هوش هیجانی در رفتار رانندگی رانندگان اتوبوس.

اهداف اصلی:

1-تبیین نقش پیش بینی کنندگی ویژگی های شخصیتی در چگونگی رفتار رانندگی رانندگان اتوبوس.

2-تبیین نقش پیش بینی کنندگیمولفه های هوش هیجانیدر رفتار رانندگی رانندگان اتوبوس.

اهداف فرعی:

1-مقایسه رفتار رانندگی در بین رانندگان اتوبوس بین شهری با توجه به سن، سابقه کار و تحصیلات.

2-مقایسه رفتار رانندگی در بین رانندگان خویش فرما با سایر رانندگان.

فصل دوم:

گستره نظری و پیشینه تحقیقاتی

2-1- مقدمه:

در این فصل که به ادبیات تحقیق مرسوم است ابتدا متغیر وابسته و سپس متغیرهای مستقل مورد بررسی قرار گرفته اند. در اینجا ابتدا به ارائۀ تعریف، نکات و نظریه های پیرامون رفتار رانندگی پرداخته می شود و در ادامه در خصوص ویژگی های شخصیتی و هوش هیجانی به بحث پرداخته می شود و در نهایت گذری بر نتایج سایر پژوهش های مشابه در داخل و خارج از کشور خواهیم داشت.

2-2- مبانی نظری متغیرها:

2-2-1- رفتار رانندگی:

امروزه يكى از مولفه هاى اساسى در تقويت توسعه پايدار مساله ى ارتقاء سلامت جامعه مى باشد. چرا كه محور توسعه پايدار انسان سالم است. از طرفى رانندگى انسانها در جهان امروز با خطرات زيادى روبه رو مى باشد. از جمله مهم ترين و قابل توجه ترين خطراتى كه امروزه زندگى افراد را در كشورهاى مختلف جهان تهديد مى كند، افزايش حوادث و آسيب هاى عمدى و غير عمدى است كه سالانه باعث مرگ بيش از 6 ميليون نفر در جهان مى شود و پر واضح است كه "رانندگان" عامل اصلي انجام تخلفات ترافيكي به‌شمار مي روند، اما آنچه كه بر چگونگي رفتار انسان و راننده در زمان رانندگي و يا تغيير آن نقش خواهد داشت، متفاوت بوده كه در يك دسته بندي كلي سه عامل 1- محيطي 2- قانوني و اجرايي 3- دروني را مي توان نام برد(محمدیان، 1391).

1-عوامل محيطي:

به مجموعه عواملي گفته مي شود كه در محيط پيراموني و اطراف انسان وجود داشته و منجر به انجام تخلف توسط رانندگان مي گردد. در واقع اين عوامل بگونه‌اي بر رفتار انسان ها اثر مي‌گذارد كه راننده را به سمت انجام تخلف سوق مي‌دهد که براي ريشه يابي علل وقوع تخلفات، لزوما" بايد اين عوامل را به درستي شناخت و تلاش نمود بر اينگونه عوامل تأثير گذار مديريت نموده تا دچار رفتارهاي ناهنجار ترافيكي در جامعه نشويم.

- شرايط آب و هوائي: گرماي بيش از حد هوا در روزهاي تابستان مي تواند موجب ناراحتي خاطر و از بين رفتن آرامش و آسايش و در نهايت بي حوصلگي و خشم رانندگان شود . از طرف ديگر سرماي هوا همراه با شرايط بدآب و هوايي نظير برف و كولاك، مي تواند زمينه ساز ايجاد انگيزه در راننده جهت انجام تخلفات ترافيكي را براي رسيدن سريعتر به مقصد، فراهم نمايد و در حقيقت موجب كاهش آستانه تحمل رانندگان شود.

- وضعيت ترافيكي: تراكم بالاي ترافيك همراه با راهبندان هاي طولاني مدت، بويژه در شرايط نامساعد جوي مي‌تواند بستر لازم براي تأثيرگذاري در رفتار رانندگان را فراهم آورده و انسان در اين شرايط و فشار رواني احيانا" از كوره به در رود و رفتاري خارج از عرف و عادت از خود بروز دهد كه يكي از آنها مي تواند، انجام تخلفات رانندگي باشد(محمدیان، 1391).

-طرح هندسي راه و كيفيت روسازي: اين دو از عواملي هستند كه رانندگي ها بويژه در رانندگي‌هاي طولاني‌مدت، راننده را خسته نموده و موجب استرس يا بروز خشم در رانندگان می شوند كه از جمله مي توان به ناهموار بودن جاده‌ها، وجود خرابي و دست اندازها، سرعت گيرهاي ناگهاني و نيز پيچ هاي تند و خطرناك و غيره نام برد(زمبون و هاسلبرگ1، 2008).

-وضعيت روشنايي: در برخي موارد انجام تخلف داراي پس زمينه خاص رفتاري نبوده، بلكه صرفا" به دليل ديد ناكافي از طرف راننده رخ مي‌دهد، بطور مثال ممكن است به علت كمبود روشنايي در راه‌ها برخي علائم راهنمايي و رانندگي توسط رانندگان بويژه در شرايط نامساعد جوي ديده نشده و تشخيص ميزان فاصله‌ها به درستي انجام نگيرد و همين مسأله موجب بروز برخي تخلفات ترافيكي گردد(محمدیان، 1391).

-شرايط پيراموني به لحاظ بصري: بطور مثال در اين مورد مي توان به تبليغات اطراف مسير حركت، به لحاظ نوع تبليغ، رنگ و طراحي آن اشاره كرد كه مي تواند به لحاظ رواني بر راننده اثر گذار بوده و باعث ايجاد هيجان در راننده گردد و افزايش رفتارهاي احساسي مي تواند منجر به ايجاد روحيه تهاجمي در رانندگان شود(زمبون و هاسلبرگ، 2008).

2-عوامل قانوني و اجرايي:

به مجموعه عواملي كه مرتبط با قانون و نحوه اجراي آن و نيز بازتاب ها و تبعات اجراي قوانين بوده، اشاره مي نمايد كه مي تواند بر رفتار رانندگان و طرز تلقي آنان و نيز ميزان تبعيت و يا گريز از قوانين و مقررات را فراهم نمايد(محمدیان، 1391).

-برخورد با متخلف: اين مسأله از دو جنبه متفاوت قابل بررسي است ، از يك طرف ممكن است برخورد با متخلفين از قوانين رانندگي بسيار ملايم و ناكافي باشد و در نتيجه رانندگان را به تكرار انجام تخلف سوق دهد! از طرف ديگر برخورد تحقيرآميز و نامناسب با رانندگان متخلف موجب ايجاد روحيه قانون شكني و مخالفت با قوانين راهنمايي و رانندگي گردد(محمدیان، 1391).

-نقص قوانين: در برخي كشورها، تغيير و تحول در قوانين و مقررات ممكن است، بسترهاي لازم را در جامعه نداشته باشد و در حقيقت همراه و هماهنگ با رشد علم و فن آوري نباشد، در اينگونه موارد هم كم كم قانون به حاشيه رانده شده و اجراي آن دچار مشكل می شود(محمدیان، 1391).

-عدم اجراي كامل قوانين : قوانين و مقررات وضع شده در جامعه از نگاه طراحان اوليه و قانون گذاران بايد مانند يك پازل كامل در جامعه پياده شود تا تأثير آن ايجاد گردد. اگر بخاطر دلايل گوناگون و يا نظارت ناكافي، بخشي از قطعات پازل قانون اجراء و بخشي از قطعات پياده نشود آن شكل لازم محقق نمي شود و در نتيجه زمينه گريز از مقررات و قوانين توسط رانندگان شكل مي گيرد(مشین و سن کی1، 2008).

-بازدارنده نبودن جريمه ها: براي بسياري از افراد و در برخي از جوامع از لحاظ فرهنگي، جريمه يكي از مهم ترين ابزارهاي مبارزه و برخورد با تخلفات رانندگي محسوب مي گردد كه استفاده از آن در كنترل بي نظمي‌هاي ترافيكي مؤثر بوده و يا لااقل در يك برهه زماني كوتاه مدت ضروري و تأثيرگذار مي باشد تا بتواند آرام ، آرام به يك عادت و يا رفتار در جامعه تبديل شود. اغلب رانندگان از جريمه شدن واهمه دارند و يا در مكان‌هايي كه مأموران راهنمايي و رانندگي حضور دارند از ارتكاب كوچكترين تخلفي نيز خودداري مي كنند. اما اگر ميزان جريمه هاي رانندگي پائين باشد آن قدرت بازدارندگي و تغيير رفتار در رانندگان را ايجاد نمي نمايد و موجب تجري بيشتر رانندگان متخلف مي گردد(مشین و سن کی، 2008).

3-عوامل دروني انسان:

مطالعات و بررسي ها نشان مي دهد، در بخش قابل توجهي از تصادفات ترافيكي، اشتباهات انساني دخيل است بنابراين آنچه اهميت بيشتري مي يابد، شناخت هرچه بيشتر عامل دروني انسان است كه به نوبه خود مجموعه قابل توجهي از عوامل را در بر مي گيرد، شناخت اين عوامل مستلزم بررسي ويژگي هاي فردي راننده، تعاملات اجتماعي، ويژگي هاي روحي و رواني ، تربيت افراد، سطح فرهنگ، ميزان آگاهي و ... را ضروري مي سازد(شاکری نیا، 1388).

در حقيقت هر فرد انساني بايد براي حضور در جامعه و براي رعايت حقوق اوليه انساني در اجتماع، رفتارهاي خود را ريشه‌‌يابي نموده، عوامل تأثيرگذار رفتاري را بازيافته تا بتواند به درستي بر اين رفتارهاي غير نُرم و ناهنجار مديريت نمايد تا حقوق خود و ديگران را تضييع ننمايد.

-ريسك پذيري رانندگان: بطور كلي يكي از انگيزه هاي اصلي انسان براي انجام تخلف ريسك پذيري آنها مي باشد در واقع در اكثر موارد، انجام تخلف همراه با سود و منفعت خواهد بود كه حتي گاهي اين منفعت از هزينه هاي ايجاد شده در اثر انجام تخلف (نظير جريمه هاي حاصل از آن ) نيز بيشتر خواهد بود. بنابراين راننده در زمان انجام تخلف ابتدا بطور آني با در نظر گرفتن منافع حاصل از انجام تخلف و نيز هزينه هاي احتمالي (بالقوه) آن، نسبت به اين موضوع اقدام مي نمايد. كه متأسفانه فارغ از تبعات انجام تخلفات در جامعه و براي افراد ديگر مرتكب رفتار غير معمول در جامعه مي گردد(شاکری نیا، 1388).

-خودنمايي: اين مسأله در رانندگان جوان بيشتر ديده مي شود، رانندگاني كه بيشتر نياز به جلب توجه و ديده شدن در جامعه دارند ، معمولا" در زمان رانندگي اقدام به برخي حركات نمايشي و تخلفات رانندگي مي نمايند كه هم خود را به خطر انداخته و حتي ديگران را هم در معرض رفتار ناپسند خود قرار مي دهند.

1-sensation seeking

2- Burgess

1-Personality traits

1- Batist

2- sensation seeking

3- Burgess

4- Santos

1- emotional intelligence

1- James and Nahl

1-Zambon, Hasselberg

1– Machin & Sankey